Anasayfa
Sanat - Sanat Dalları
Bir tür killi topraktan yapılan ve fırında pişirilen, bir yüzeyi sırlanmış, çeşitli renk ye motiflerle süslenmiş, seramik parçasına çini denir. Çini yapma sanatı da çinicilik diye adlandırılır.Doğu'da başlayan ve büyük ölçüde gelişen çinicilik, Araplar aracılığıyla Mallorca adalarına ve İspanya'ya (Granada, Valencia, Toledo, Barselona, vb.) kadar yayılmış, XIV. yy'da İtalya'da (Floransa-, Siena, Urbino, Gubbio, vb.) çini atölyeleri kurulmuş, XVI. yy'dan başlayarak, çini yapımı Avrupa'nın her yanında (Fransa, Hollanda, Macaristan, Almanya, İskandinavya, vb.) yaygınlaşmıştır.
ÇİNİCİLİK TEKNİĞİ
Çinicilik tekniğine geçmeden önce, seramik ve çini arasındaki ayrıma kısaca değinmek gerekir. Seramik genel bir addır ve daha çok seramik çamuru'ndan (yapımda kullanılan hamur kıvamındaki özel çamura verilen ad) üretilen eşyalar bu terimle adlandırılır. Tane büyüklüklerine göre seramik başlıca iki türe ayrılır: Kaba seramik; ince seramik. Seramik çamuru genel olarak kuvars, feldispat, kaolinden (kil) oluşur. Daha özel bir seramik hamurundan üretilen, geleneksel renk ve motiflerle süslenmiş, bir yüzü sırlanmış süsleyici ürünlereyse çini denir. Çiniler de genelde iki türe ayrılır: Büyük levhalar halinde olan çiniler; küçük parçalardan (mozaik) oluşan çiniler. Duvar çinileri (büyük levha çinileri) genellikle altıgen, kare ya da daha başka biçimlerdedirler ve daha çok, yapıların iç bölümlerinde ve düz yüzeylerinde kullanılırlar. Mozaik çiniyse, çini levhanın pişmeden önce küçük parçalara bölünmesiyle hazırlanır. Çini mozaik tekniğiyle, yapıların iç ve dışlarında, düz ya da eğik yüzeyler kaplanabilir. Geometrik ya da bitkisel motifler ve yazılarla bezenen çiniler, istenilen boyutlarda, istenilen yüzeylerin örtülmesinde kullanılabilir.Sırlama ve renklendirme tekniği Türk çinilerinde çeşitli biçimlerde yapılmaktadır. Genelde iki teknik egemendir: Sıraltı tekniği; sırüstü tekniği.
Sıraltı tekniği 'nde pişmiş toprağın üstüne çekilen ince astar tabakasına süslemeler yapılır; bu süslerin üstüne de sır sürülür. Fırında renksiz ve saydam bir hale gelen sırın altındaki desen ve renkler, bütün ayrıntısı, parlaklığıyla ortaya çıkar. Selçuklu ve Osmanlılarda en çok görülen teknik budur. Sırüstü tekniği'ndeyse, pişmiş toprak önce saydam olmayan bir sırla kaplanır; fırında pişirildikten sonra üstüne boyayla süslemeler yapılır. Boyama işleminin ardından, yeniden fırına konularak, ikinci bir pişirme (perdah) yapılır. Boya, bazen, kullanılan gerecin cinsine göre, çiniye fırından çıkınca ayrı bir parlaklık verir. Daha çok Selçuklu dönemi çinilerinde görülen sırüstü tekniği, özellikle Osmanlılar döneminde yetkinliğe ulaşmıştır. Bu iki tekniğin dışında, Anadolu'da başka bir tür olarak, tek renkli, saydam olmayan, sırlı ve desensiz çiniler de üretilir. Sıraltı ve sırüstü tekniklerinin bir arada kullanılarak, çok renkli bir yüzey elde edilmesine minai tekniği denir (bu teknik daha çok İran'da kullanılmıştır). Çinicilikte kullanılan sırın ana maddesi, kuvars denilen kum, cam, biraz buğday unu ve sudur. Bu maddelerin bir araya getirilip, öğütüldükten sonra eritilerek, içine kurşun katılmasıyla, saydam sır elde edilir; çinko katılmasıyla mat, çeşitli maden oksitlerinin katılmasıyla da renkli sırlar yapılır. Renkli sır tekniğindeki çinilerde, bezemeler, hamur üstüne kazılarak gerçekleştirilir. Hamurun oyulan kesimlerine balmumu ya da bitkisel yağ ile manganez karışımından oluşan bir bileşim, ayırıcı olarak sürülür. Sonra her parça ayrı ayrı, istenilen renkte sırlanarak fırınlanır. Kabartma tekniğiyle hazırlanan çiniler, daha çok yazıların yapımında kullanılır. Sır altına kabartma olarak hazırlanan yazı örnekleri (şablon), perdah ya da normal sırla sırlanarak üstü yazılı çini elde edilir.
Mozaik biçimindeki çiniyse, sıraltı tekniğiyle hazırlanır; renkli sıra batırılan parçalar, istenen biçimlerde kesildikten sonra birleştirilerek mozaik desenli çini elde edilir. Perdah, sırın içine maden tozu karıştırılarak yapılır; perdahta en iyi sonuçları veren metaller, sırasıyla altın, gümüş ve bakırdır. Perdahlanan çiniler, madeni parıltılarını yitirmemeleri için, düşük ısılarda fırınlanırlar. Perdah türleri ikiye ayrılır: Minai; sahte minai. Minai tekniğinde, ısıya daha dayanıklı olan renkler sır altında, az dayanıklı olanlarsa sır üstünde kullanılır. Mavi, mor, firuze ve yeşil renkler sır altında, kiremit kırmızısı, beyaz, kahverengi ve siyah renkler de sır üstüne konularak boyanır ve düşük ısıda fırınlama işlemine sokulur. Sahte minai tekniğinde, lacivert su üstüne renkler işlendikten sonra, düşük ısı altında fırınlama yapılır.
Alıntıdır...
Bir tür killi topraktan yapılan ve fırında pişirilen, bir yüzeyi sırlanmış, çeşitli renk ye motiflerle süslenmiş, seramik parçasına çini denir. Çini yapma sanatı da çinicilik diye adlandırılır.Doğu'da başlayan ve büyük ölçüde gelişen çinicilik, Araplar aracılığıyla Mallorca adalarına ve İspanya'ya (Granada, Valencia, Toledo, Barselona, vb.) kadar yayılmış, XIV. yy'da İtalya'da (Floransa-, Siena, Urbino, Gubbio, vb.) çini atölyeleri kurulmuş, XVI. yy'dan başlayarak, çini yapımı Avrupa'nın her yanında (Fransa, Hollanda, Macaristan, Almanya, İskandinavya, vb.) yaygınlaşmıştır.
ÇİNİCİLİK TEKNİĞİ
Çinicilik tekniğine geçmeden önce, seramik ve çini arasındaki ayrıma kısaca değinmek gerekir. Seramik genel bir addır ve daha çok seramik çamuru'ndan (yapımda kullanılan hamur kıvamındaki özel çamura verilen ad) üretilen eşyalar bu terimle adlandırılır. Tane büyüklüklerine göre seramik başlıca iki türe ayrılır: Kaba seramik; ince seramik. Seramik çamuru genel olarak kuvars, feldispat, kaolinden (kil) oluşur. Daha özel bir seramik hamurundan üretilen, geleneksel renk ve motiflerle süslenmiş, bir yüzü sırlanmış süsleyici ürünlereyse çini denir. Çiniler de genelde iki türe ayrılır: Büyük levhalar halinde olan çiniler; küçük parçalardan (mozaik) oluşan çiniler. Duvar çinileri (büyük levha çinileri) genellikle altıgen, kare ya da daha başka biçimlerdedirler ve daha çok, yapıların iç bölümlerinde ve düz yüzeylerinde kullanılırlar. Mozaik çiniyse, çini levhanın pişmeden önce küçük parçalara bölünmesiyle hazırlanır. Çini mozaik tekniğiyle, yapıların iç ve dışlarında, düz ya da eğik yüzeyler kaplanabilir. Geometrik ya da bitkisel motifler ve yazılarla bezenen çiniler, istenilen boyutlarda, istenilen yüzeylerin örtülmesinde kullanılabilir.Sırlama ve renklendirme tekniği Türk çinilerinde çeşitli biçimlerde yapılmaktadır. Genelde iki teknik egemendir: Sıraltı tekniği; sırüstü tekniği.
Sıraltı tekniği 'nde pişmiş toprağın üstüne çekilen ince astar tabakasına süslemeler yapılır; bu süslerin üstüne de sır sürülür. Fırında renksiz ve saydam bir hale gelen sırın altındaki desen ve renkler, bütün ayrıntısı, parlaklığıyla ortaya çıkar. Selçuklu ve Osmanlılarda en çok görülen teknik budur. Sırüstü tekniği'ndeyse, pişmiş toprak önce saydam olmayan bir sırla kaplanır; fırında pişirildikten sonra üstüne boyayla süslemeler yapılır. Boyama işleminin ardından, yeniden fırına konularak, ikinci bir pişirme (perdah) yapılır. Boya, bazen, kullanılan gerecin cinsine göre, çiniye fırından çıkınca ayrı bir parlaklık verir. Daha çok Selçuklu dönemi çinilerinde görülen sırüstü tekniği, özellikle Osmanlılar döneminde yetkinliğe ulaşmıştır. Bu iki tekniğin dışında, Anadolu'da başka bir tür olarak, tek renkli, saydam olmayan, sırlı ve desensiz çiniler de üretilir. Sıraltı ve sırüstü tekniklerinin bir arada kullanılarak, çok renkli bir yüzey elde edilmesine minai tekniği denir (bu teknik daha çok İran'da kullanılmıştır). Çinicilikte kullanılan sırın ana maddesi, kuvars denilen kum, cam, biraz buğday unu ve sudur. Bu maddelerin bir araya getirilip, öğütüldükten sonra eritilerek, içine kurşun katılmasıyla, saydam sır elde edilir; çinko katılmasıyla mat, çeşitli maden oksitlerinin katılmasıyla da renkli sırlar yapılır. Renkli sır tekniğindeki çinilerde, bezemeler, hamur üstüne kazılarak gerçekleştirilir. Hamurun oyulan kesimlerine balmumu ya da bitkisel yağ ile manganez karışımından oluşan bir bileşim, ayırıcı olarak sürülür. Sonra her parça ayrı ayrı, istenilen renkte sırlanarak fırınlanır. Kabartma tekniğiyle hazırlanan çiniler, daha çok yazıların yapımında kullanılır. Sır altına kabartma olarak hazırlanan yazı örnekleri (şablon), perdah ya da normal sırla sırlanarak üstü yazılı çini elde edilir.
Mozaik biçimindeki çiniyse, sıraltı tekniğiyle hazırlanır; renkli sıra batırılan parçalar, istenen biçimlerde kesildikten sonra birleştirilerek mozaik desenli çini elde edilir. Perdah, sırın içine maden tozu karıştırılarak yapılır; perdahta en iyi sonuçları veren metaller, sırasıyla altın, gümüş ve bakırdır. Perdahlanan çiniler, madeni parıltılarını yitirmemeleri için, düşük ısılarda fırınlanırlar. Perdah türleri ikiye ayrılır: Minai; sahte minai. Minai tekniğinde, ısıya daha dayanıklı olan renkler sır altında, az dayanıklı olanlarsa sır üstünde kullanılır. Mavi, mor, firuze ve yeşil renkler sır altında, kiremit kırmızısı, beyaz, kahverengi ve siyah renkler de sır üstüne konularak boyanır ve düşük ısıda fırınlama işlemine sokulur. Sahte minai tekniğinde, lacivert su üstüne renkler işlendikten sonra, düşük ısı altında fırınlama yapılır.
Alıntıdır...
